Fikri mülkiyet yasaları, teknoloji dünyasında her zaman yoğun tartışmaların odağında yer aldı. Ancak geçtiğimiz hafta sonu bu tartışmalara yeni ve oldukça sert bir boyut eklendi. Twitter (şimdiki adıyla X) ve Square (Block) kurucularından Jack Dorsey’in “Tüm fikri mülkiyet yasalarını silin” paylaşımı, dijital dünyada büyük yankı uyandırdı. Dorsey’e aynı platform üzerinden destek veren isim ise X’in yeni sahibi Elon Musk oldu. Musk, bu radikal ifadeye yalnızca “Katılıyorum” yazarak karşılık verdi.
Bu kadar kısa ve doğrudan bir çıkışın arkasında yatan niyetin ne olduğu ise tartışma konusu. Özellikle yapay zekâ şirketlerinin telif ihlalleriyle gündeme geldiği bir dönemde, bu yorumlar sanatçılardan hukukçulara, girişimcilerden STK’lara kadar geniş bir çevreden tepki aldı.
Telif Hakları Gerekli mi? “Yasaları Silin” Çağrısı Ne Anlama Geliyor?
Dorsey’in çıkışı, yalnızca bir görüş değil, aynı zamanda sistemin işleyişine yönelik bir isyan niteliği taşıyor. Paylaşımına gelen yoğun tepkiler sonrası görüşlerini biraz daha açan Dorsey, bugünkü telif sistemi içinde yaratıcıların emeklerinin yeterince karşılık bulmadığını savundu. Ona göre bu sistem, sanatçılara değil; aracı, rantçı yapılara hizmet ediyor.
Yaratıcı üretimi teşvik etmek için daha adil ve doğrudan ödeme modelleri geliştirilmesi gerektiğini belirten Dorsey, mevcut sistemin sanatçıların kazancını aracı şirketlere bıraktığını iddia ediyor. Ona göre, teknolojinin geldiği noktada bu sistemi yeniden kurgulamak mümkün.
Bu düşünceler, X’in sahibi Elon Musk tarafından da desteklendi. Musk, daha önce de “patentler zayıflar içindir” diyerek benzer bir duruş sergilemişti. Tesla adına yaptığı “patent armağanı” açıklamasında, iyi niyetle kullanıldığı sürece kendi patentlerinin şirketler tarafından serbestçe kullanılmasına izin vereceklerini söylemişti. Şimdi ise Dorsey’le beraber benzer bir tutumu fikri mülkiyetin daha geniş alanlarına taşıyor.
Tepkiler Sert: “Sanatçılar İçin Bir Savaş İlanı”
Bu açıklamalar sosyal medyada ve medya organlarında hızla yayıldı. Fairly Trained adlı sanatçı haklarını savunan STK’nın kurucusu Ed Newton-Rex, bu etkileşimi “yaratıcıların emeğinin yağmalanmasını istemeyenlere karşı bir savaş ilanı” olarak tanımladı.
Yazar Lincoln Michel ise, Dorsey ve Musk’ın şirketlerinin tamamının aslında fikri mülkiyet yasaları sayesinde bugün bulunduğu konumlara gelebildiğini hatırlatarak, “Sanatçılardan nefret ediyorlar” yorumunda bulundu.
Bir diğer dikkat çekici tepki de Robert F. Kennedy Jr.’ın eski başkan yardımcısı adayı ve hukukçu Nicole Shanahan’dan geldi. Shanahan, bu çıkışa büyük harflerle “HAYIR” diyerek karşılık verdi ve şu sözleri ekledi: “Fikri mülkiyet yasaları, insan emeğiyle yapay zekâ üretimi arasındaki tek ayrım çizgisidir. Reform istiyorsanız, konuşalım; ama silmek asla!”
Dorsey ise bu eleştiriye şu şekilde yanıt verdi: “Bizi şu an ayıran şey yaratıcılık. Mevcut sistem bu yaratımı kısıtlıyor ve ödemelerin kontrolünü adil olmayan şekilde dağıtan aracıların eline bırakıyor.”
Fikri Mülkiyet Tartışmaları Nereye Evrilir?
Dorsey ve Musk’ın açıklamaları, yalnızca bireysel görüşlerin ötesinde daha büyük bir yapısal dönüşümün işaretlerini veriyor olabilir. Özellikle yapay zekâ modellerinin eğitilmesi sırasında telifli içeriklerin izinsiz kullanıldığı iddiaları ve bu konudaki devam eden davalar, mevcut fikri mülkiyet sisteminin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini gösteriyor.
Ancak “tüm yasaları silmek” gibi radikal bir öneri, birçok alanda yaratıcıların haklarını tamamen korumasız bırakabilir. Bu nedenle, çözüm önerilerinin mutlak yıkım değil; reform odaklı olması gerektiği görüşü daha fazla destek topluyor.
Dijital çağda hem üretici hem tüketici olan bireylerin, teknolojik dönüşüm hızına ayak uydurabilen ama emeği de gözeten yasal sistemlere olan ihtiyacı her geçen gün daha fazla ortaya çıkıyor. Bu bağlamda Dorsey ve Musk’ın söylemleri, yalnızca bir tartışma başlatmakla kalmıyor; aynı zamanda gelecek hukuk sistemlerinin nasıl şekilleneceğine dair önemli bir uyarı niteliği taşıyor.
Benzer içerikler için tıklayın.
