Sağlık okuryazarlığı, bireylerin sağlıkla ilgili bilgileri anlama, yorumlama ve bilinçli kararlar alma becerisini ifade ediyor. Türkiye gibi sağlık sisteminde büyük yük taşıyan ülkelerde bu becerinin güçlendirilmesi, yalnızca bireysel sağlığı değil, aynı zamanda ülke ekonomisini de doğrudan etkiliyor. Economist Impact tarafından hazırlanan ve Haleon’un desteğiyle yürütülen Sağlıkta Kapsayıcılık Endeksi, sağlık okuryazarlığında sadece %25’lik bir artışla Türkiye’nin yılda 6,3 milyar ABD doları tasarruf edebileceğini ortaya koyuyor. Bu da konunun yalnızca bireysel değil, ulusal bir öncelik hâline geldiğini kanıtlıyor.
Küçük Artış, Büyük Kazanç: Ekonomik Etki Rakamlarla Ortada
Sağlık okuryazarlığı düşük olan bireyler, genellikle sağlık hizmetlerinden etkin şekilde yararlanamıyor. Bu da daha fazla acil servis kullanımı, yanlış ilaç kullanımı ve hastalıkların daha geç fark edilmesi gibi sorunlara neden oluyor. Endekse göre, sağlık okuryazarlığı düşük bireylerin yıllık sağlık harcaması, yüksek okuryazarlığa sahip olanlara göre yaklaşık üç kat fazla. Bu sadece bireyin cebini değil, devletin sağlık bütçesini de derinden etkiliyor.
Endeks verileri, yalnızca %25’lik bir iyileşmeyle sağlık sisteminin 6,3 milyar dolar tasarruf edebileceğini gösteriyor. Bu rakam, daha bilinçli bireylerin tedavi süreçlerini daha iyi yönetmesi, daha az komplikasyon yaşanması ve sağlık hizmetlerine daha uygun şekilde erişilmesi sayesinde gerçekleşiyor.
Sağlık Okuryazarlığı Düşük Gruplar En Büyük Potansiyel Kaynak
Özellikle dar gelirli bireyler, kadınlar ve yaşlılar sağlık okuryazarlığı açısından daha savunmasız gruplar olarak öne çıkıyor. Bu gruplara yönelik özel stratejiler geliştirilmesi, yalnızca sağlık sonuçlarını iyileştirmekle kalmıyor, ekonomik kazanımı da artırıyor. Örneğin:
-
Ağız sağlığına yönelik evrensel müdahaleler: Türkiye’ye yılda 1,9 milyar dolar kazandırabiliyor.
-
Dar gelirli gruplara özel hedefli müdahaleler: Bu tasarruf 3,5 milyar dolara kadar çıkabiliyor.
-
Düzenli ağız bakımı ve erken müdahale: Tip 2 diyabet kaynaklı harcamaları 10 yılda 1,6 milyar dolar azaltabilir.
Bu gruplar için sağlık bilgilerine erişimi kolaylaştıran, görsel ve sadeleştirilmiş iletişim materyalleri, rehberlik ve toplum temelli programlar büyük fark yaratabiliyor.
Kadın Sağlığı ve Kas-İskelet Hastalıklarında Önleyici Güç
Sağlıkta kapsayıcılığın temel taşlarından biri kadın sağlığına yapılan yatırımlar. Türkiye’de her üç kadından biri (%29,8) anemiyle mücadele ediyor. Bu da iş gücü kayıplarına, üretkenlik düşüşüne ve sağlık harcamalarına neden oluyor. Mikro besin eksikliklerinin giderilmesiyle, yılda 1,4 milyar dolar tasarruf sağlanabiliyor.
Kadınlarda sık görülen osteoporoz gibi kemik hastalıkları da sakatlık ve ölüm riskini artırıyor. Kalça ve omurga kırıklarının önlenmesi sayesinde sistem yılda 185 milyon dolar kazanabiliyor. Yine 50 yaş üstü bireylerde kas-iskelet sistemi hastalıklarının erken tanı ve önleyici sağlık hizmetleriyle ele alınması:
-
Kadınlarda 843 milyon dolar
-
50 yaş üstü bireylerde 683 milyon dolar
tasarruf anlamına geliyor. Bu müdahaleler aynı zamanda yaşam kalitesini de yükseltiyor.
Hava Kirliliği Gibi Dış Etkenler de Dahil Edilmeli
Sağlık okuryazarlığı yalnızca bireyin bilgisini değil, çevresel farkındalığını da kapsıyor. Hava kirliliği gibi çevresel tehditlerin sağlığa etkisi hakkında farkındalığı artırmak, bu konularda talep ve değişim yaratabiliyor. Türkiye’de PM 2.5 oranlarının Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği sınırların çok üzerinde olduğu belirtiliyor. Hava kalitesinin iyileştirilmesiyle her yıl yaklaşık 40 bin ölüm önlenebilir ve 1,4 milyar dolar tasarruf sağlanabilir.
Haleon Orta Doğu ve Afrika Kurumsal İlişkiler Müdürü Nimet Esra Yavuz’un da belirttiği gibi, “Kapsayıcı sağlık sistemleri yalnızca bireylerin yaşam kalitesini değil, ülke ekonomilerini de güçlendiriyor.” Sağlık okuryazarlığı düşük bireylerin desteklenmesi, uzun vadeli verimliliği artırıyor. Özellikle yaşlılar, kadınlar ve düşük gelirli gruplara yönelik stratejiler, sosyal adaleti sağlamanın yanı sıra ekonomik büyümenin de önünü açıyor.
Bu noktada özel sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarına büyük görev düşüyor. Bilinçlendirme kampanyaları, yerel halk sağlığı programları ve sadeleştirilmiş sağlık iletişimi sayesinde daha kapsayıcı bir sistem inşa etmek mümkün.
Benzer içerikler için tıklayın.
