Yapay zeka ile terapi uygulamaları son yıllarda dünya genelinde yaygınlaştı. Özellikle sohbet botları, ruh sağlığı desteği arayan kullanıcılar için 7/24 ulaşılabilir ve maliyetsiz çözümler sunuyordu. Ancak bu hızlı dijitalleşme, etik ve güvenlik açısından yeni soru işaretlerini de beraberinde getirdi. İşte tam bu noktada ABD’nin Illinois eyaleti, dikkat çeken bir adım attı.
Illinois Valisi JB Pritzker, yapay zekanın bağımsız şekilde ruh sağlığı terapisi sunmasını yasaklayan yeni bir yasaya imza attı. Yasa, yalnızca lisanslı profesyonellerin terapi hizmeti sunabileceğini net bir şekilde belirtiyor. Yapay zekanın bir terapist gibi doğrudan danışanla iletişim kurması, klinik planlar hazırlaması ya da karar vermesi yasaklanmış durumda.
Bu kararla Illinois, ABD’de ruh sağlığı alanında yapay zekanın kullanımını kısıtlayan ilk eyalet oldu. Vali Pritzker’in bu kararı, halkın yalnızca yetkin ve insan uzmanlardan destek almasını sağlama hedefiyle atılmış önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Yasa ayrıca, lisanssız kişilerin kendilerini terapist olarak tanıtmasını da engellemeyi amaçlıyor. Bu yönüyle hem halk sağlığını korumayı hem de mesleki standartları güvence altına almayı hedefliyor. Öte yandan yasa, yapay zekayı tamamen yasaklamıyor. Sadece ruh sağlığı hizmetlerinde idari amaçlarla sınırlı kullanımına izin veriyor: randevu planlama, faturalandırma, raporlama ve anonim veri analizi gibi işlemler yasal olarak mümkün.
Yapay Zeka ile Terapi Neden Endişe Yaratıyor?
Yapay zeka ile terapi uygulamaları, kullanıcı dostu ve erişilebilir yapısıyla cazip görünse de, birçok uzman bu teknolojilerin insani hassasiyeti ve mesleki yargıyı yansıtamadığını düşünüyor.
IDFPR Sekreteri Mario Treto Jr., bazı yapay zeka destekli terapi uygulamalarının zararlı tavsiyelerde bulunduğunu ve bu durumun ciddi sonuçlar doğurabileceğini açıkladı. Özellikle duygusal açıdan hassas durumda olan bireylerin yanlış yönlendirilmesi, depresyon, travma veya intihar riski gibi ciddi sonuçlara yol açabiliyor.
Yapay zekanın terapist rolüne bürünmesi, profesyonel etik kuralların, hasta mahremiyetinin ve kişisel bağlamın göz ardı edilmesine neden olabilir. Henüz bu sistemler; empati, sezgi, kültürel duyarlılık ve klinik deneyim gibi unsurları yeterince taklit edemiyor.
Ayrıca, yanlış anlama veya bağlamı kaçırma gibi teknik sınırlamalar, yapay zekayı bir danışanla birebir etkileşimde riskli bir araca dönüştürebilir. Bu nedenle Illinois yasası, yalnızca insanların değil, terapistlerin de yapay zekayı karar destek mekanizması olarak kullanmasına sınırlama getiriyor.
Illinois’in Yeni Yasası Ne Getiriyor?
Yeni yasa, yapay zekanın ruh sağlığı alanındaki rolünü açıkça tanımlıyor. En önemli maddeler şu şekilde özetlenebilir:
-
Yapay zeka, terapist gibi davranamaz: Kendi başına terapi sunamaz, danışanla etkileşime geçemez, klinik karar veremez.
-
Lisanslı olmayan kişiler terapist rolüne bürünemez: Terapist unvanı, yalnızca resmi lisans sahipleri tarafından kullanılabilir.
-
Yapay zeka yalnızca idari amaçlarla kullanılabilir: Randevu planlama, faturalandırma, raporlama gibi görevlerde yapay zekaya izin veriliyor.
-
Terapi sürecinde kullanımda açık onay şartı: Eğer yapay zeka destekli bir araç terapi içinde kullanılacaksa, danışanın yazılı ve açık onayı alınmak zorunda.
-
İhlallere ceza: Kurallara uymayan kişi veya kurumlara 10 bin dolara kadar para cezası uygulanabilecek.
-
Denetim yetkisi IDFPR’de: Illinois Mali ve Mesleki Düzenleme Departmanı, bu yasanın uygulanmasını ve olası ihlalleri inceleme yetkisine sahip.
Bu düzenleme, yapay zeka ile terapi arasındaki çizgiyi netleştirerek, etik, güvenlik ve denetim çerçevesi oluşturmayı amaçlıyor.
Yapay Zeka ile Terapi Yasağı Diğer Eyaletler İçin Ne İfade Ediyor?
Illinois’in bu adımı, ABD genelinde dikkatle takip ediliyor. Çünkü birçok eyalet, ruh sağlığı hizmetlerinde teknolojinin kullanımına dair henüz net bir çerçeveye sahip değil. Illinois yasası, diğer eyaletlere örnek olabilecek öncü bir model sunuyor.
Yapay zekanın sağlık alanında kullanımı artarken, hem fırsatlar hem riskler birlikte büyüyor. Bu durum, regülasyon ihtiyacını kaçınılmaz kılıyor. Özellikle ruh sağlığı gibi duygusal ve etik açıdan hassas bir alanda, insan-merkezli yaklaşımın korunması, teknolojiye rağmen değil, teknolojiyle birlikte mümkün olabilir.
ABD’nin diğer eyaletlerinin de benzer düzenlemeler üzerinde çalıştığı biliniyor. Bu yasal çerçeveler, sadece kullanıcı güvenliğini değil; aynı zamanda yapay zekanın sorumlu ve sınırlı kullanımını teşvik etmeyi amaçlıyor.
Sonuç olarak Illinois, yapay zeka ile terapi arasındaki sınırı belirleyerek hem vatandaşını koruyor hem de bu alanda örnek bir denge modeli sunuyor: İnsan eliyle yürütülen, teknolojiyle desteklenen bir ruh sağlığı sistemi.
Benzer içerikler için tıklayın.
